Schutters

In 1885 is men gestart met het volks- en schuttersfeest in Kotten. Naar alle waarschijnlijkheid is er ook meteen, naar Duits gebruik, een schutterscommissie opgericht.

In een krantenknipsel uit 1906 lezen we hoe het er destijds naar toe ging: 

Uit de krant van 1906:

Daar werden de majesteiten met saluutschoten en de verschuldigde eerbewijzen begroet en omstuwd door de menigte werden zij door de Schutterscommissie naar het feestgebouw geleid waar ze plaatsnamen op de troon. Het ‘Wien Neerlands bloed door d’aderen vloeit’ (toen het volkslied) werd aangeheven, luide hoera’s klonken voor de Koning en de Koningin. Door omstandigheden werd de koningin dit jaar niet uitgehaald.

Helaas stond er niet bij wie de Koning en de Koningin waren.

Ook heeft men het er over, dat iemand achtendertig jaar geleden al eens de Koningsvogel naar beneden haalde op dertienjarige leeftijd. Het was hem nu weer gelukt.
Helaas staat ook hier niet bij wie het was en wanneer het gebeurde.

Namen uit die tijd zijn: Jan Konings, Hendrik Luikenhuis, Jan Hesselink (Hesselink), Jan Oortgiese (Streuter), Jan Nijenhuis, Daatje Beskers (Kniepert), Hanna te Peele, Hanna Uwland (Pille) en Naatje Huiskamp.

Vanaf 1935 bestond de commissie uit de volgende personen: Gerard Wiggers (die in 1940 zou sneuvelen), Hanna te Kulve, Hanna Nijenhuis (Hesselink), Hanna te Hietbrink, Gerrit Kuenen, Jan Konings en Hendrik Nijenhuis (foto links)

In de jaren ’20 lezen we ook over het uithalen van de Koning en de Koningin. Op een foto uit 1923 bij de vogelstang staan Loo-Chris en ook Willem Oortgiese (Streuter). (foto rechts)

Tevens was er een damescomité (spöllekes deerns) om enkele spelen te organiseren tijdens de feestdagen.

Het volksfeest werd steeds gehouden op 31 augustus en 1 september. In 1970 kwam daar verandering in, omdat het moeilijker werd om vrij te nemen.

Voor de Koningsvogel zorgde Hendrik te Brummelstroete (Timmer-Hendrik) altijd. Toen die in 1938 overleed heeft men een tijd lang geen Koningsschieten meer gehad. De animo was er ook een beetje af door de slechte economische omstandigheden van die tijd.

In de Tweede Wereldoorlog werd er nog wel het volksfeest gehouden, maar van Koningsschieten was natuurlijk geen sprake. Een bestuurslid werd dan als “koning” uitgehaald.

Na de oorlog begon men er echter weer mee en de eerste koning werd Jan Schreurs. Hij was het ook die de Koningsvogel maakte. Dat deed hij zelfs tot 1999. Daarna nam Henk Schreurs (koning in 1996) dat samen met zijn neef Jan over.

schutters
Schutters uit die tijd
 zien we op de foto hierboven. Willem Naaldenberg, J. Toebes, Johan Hesselink (Beemer), Hermien Huiskamp (Plante), G. Roerdinkholder (Wiltershaar), en Margreet Höfkes. Onder: Sien ter Haar, Willem Roerdinkholder, Mien te Selle, H. Stemerdink (Seibelt)

In 1885 werd er bij het toenmalige café van Jannööken Mensinck vlak bij de grens voor het eerst Kottens Volksfeest gehouden. Het vogel- en koningsschieten werd echter bij Stangert gedaan (vandaar de naam van het huis; stange=vogelstang). Vanaf 1898 werd het volksfeest tot op de dag van vandaag gehouden bij gebouw Wilhelmina, de “Wilhelmina tente”. De schietplaats voor het vogel- en koningsschieten was door de jaren heen verschillend.
In 1983 werd de ‘stange’ vervangen door een schietbak, vanwege de veiligheid.

In 1998 werd het honderdjarig bestaan van het gebouw gevierd. Een leuk detail is, dat er destijds om de titel Keizer werd geschoten. Alle koningen van de voorafgaande jaren werden hierbij uitgenodigd. Henk Nijenhuis lukte het deze historische titel op zijn naam te brengen.
Van voor de oorlog zijn weinig namen bekend; één ervan is in ieder geval Willem Oonk van ’t Pötken.(1932)

Van het Keizersschieten hebben we een verslag uit de Gelderlander van 11/05/1998 overgenomen:

Zomers volksfeest in jarig Wilhelmina

Door onze verslaggever
WINTERSWIJK – Voorzitter Jan Westerveld heeft gelijk gekregen: de viering van het honderdjarig bestaan van de Wilhelmina Tente, het feestgebouw in de buurtschap Kotten , is een klein volksfeest geworden. De Vereniging Wilhelmina vierde dat met een vol programma, compleet met optocht.
Eigenlijk waren dat er vier, die ’s ochtends uit alle hoeken van Kotten naar het feestterrein kwamen. Met het ophalen van herinneringen, spelletjes en het keizerschieten . De deelnemers waren herkenbaar: alle oud-koningen en -koninginnen liepen met een sjerp om over het feestterrein. Eeuwige roem is er voor Kottenaar Henk Nijenhuis. Hij schoot in 1985, tijdens de viering van het 100-jarige bestaan van de volksfeestvereniging de vogel naar beneden
 en herhaalde dat nog eens. Voortaan mag hij zich keizer van Kotten noemen. Het bleek een zomers volksfeest te worden, met een waterballet, hoefijzergooien en het raden naar de totale leeftijd van de twaalf man sterke feestcommissie. Natuurlijk was er buiten een bar, die werd zelfs bezocht door de leden van de Kottense muziekvereniging. Klapdeur open, naar binnen lopen en gewoon doorspelen, terwijl de tappers zo goed als dat ging gewoon door gingen met hun werk. En dat speelde zich allemaal
’s middags al af, de voorbereidingen voor het feest ’s avonds waren nog maar net begonnen.

Nog een krantenbericht uit de Gelderlander. Nu van 6/5/98.

Eeuw activiteiten in Wilhelmina Kotten

Het besluit om in Kotten een stenen alternatief voor een feesttent te bouwen viel honderd jaar geleden, op 4 mei 1898. Verenigingsgebouw Wilhelmina in Kotten heeft van de buitenkant dan ook veel weg van een tent van bakstenen. Dat ‘de tente’ nu al een eeuw lang het middelpunt van het leven in de Winterswijkse buurtschap is, wordt zaterdag gevierd.

Door WERNER BOSSMANN
WINTERSWIJK – Alleen op maandagavond wordt de ‘woonkamer van Kotten ‘ niet gebruikt. De rest van de week zijn er bonte avonden, repetities van muziek- verenigingen, toneeluitvoeringen, volksfeesten en kinderopvang. Samen met de school is het verenigingsgebouw het middelpunt van de gemeenschap, weet Jan Westerveld, voorzitter van de vereniging Wilhelmina en al 53 jaar regelmatig bezoeker. In een buurtschap is het belangrijk om de mensen bij elkaar te houden. Zo’n gemeenschap is gebouwd rond de school. En meteen daarna komt de tent. Aan ons de plicht om het door te houden. Toen wij klein waren stonden er ook mensen voor ons klaar. Daar moet je dankbaar voor zijn.”
Angst voor leegloop heeft Westerveld nog niet. Kotten heeft nieuwbouw en zolang er in Wilhelmina nog bruiloften gevierd worden is er toekomst. Het gebouw wordt onderhouden door de gemeenschap. ?Als er geld nodig is, is iedereen bereid geld te geven.” Volgens de Kottenaren heeft het gebouw het mooiste podium van heel Winterswijk, dat bovendien plaats biedt aan honderd mensen. “Er is geen overtollige luxe in de tent, maar dat hoeft ook niet.”
Ter gelegenheid van het eeuwfeest is naast het gebouw is zaterdag een zeshoekige houten bank neergezet, aangeboden door de oud-schutterskoningen en koninginnen. De bank wordt voorzien houten van een houten plank in om een glas bier op te zetten. Dat past beter bij het gebouw dan een dure bronzen buste van Wilhelmina.
Tradities
Kotten vierde in 1885 zijn eerste Wilhelminafeest en liep daarmee voorop.
In augustus van het inauguratiejaar 1898 werd het grenscafe Mensinck aan de Kottenseweg als feestlocatie verruild voor de stenen tent. De naam ‘Wilhelmina Tent’ kon de koninklijke goedkeuring wegdragen. ?Een buurtschap heeft zo zijn eigen tradities, dat heeft de buitenwereld vaak niet in de gaten. Als ik tijdens het volksfeest met de vaandeldragers bij de leeuwen voor de ingang sta en ik hoor het Wilhelmus voel ik dat. Tegenwoordig noemen ze dat het ‘wij-gevoel’.” Duitsers en bewoners van camping De Italiaanse Meren worden tijdens de volksfeesten vriendelijk verzocht elders hun vermaak te zoeken. Ze komen er niet in. Er moet altijd plaats zijn voor de eigen bevolking, anders gaat het mis.” Steeds meer buurtschappen, zoals de Brinkheurne nemen volgens Westerveld de Kottense gebruiken over, bijvoorbeeld die van het koningsschieten en het volksfeest. Maar alleen wij mogen bij de schuttersboog voor het koningspaar met scherp schieten, vanwege onze traditie.”
Klein volksfeest?
Het eeuwfeest wordt een volksfeest in het klein”, belooft Westerveld, de Kottense schutterskoning van 1967. Bijna alle na-oorlogse koningen komen zaterdag op het feest dat om 9.00 uur begint. De kinderen uit de vier hoeken van de buurtschap worden met muziek opgehaald. Willem Wilterdink haalt om 10.30 uur herinneringen op aan een eeuw Wilhelmina-tent. Het middagprogramma begint om 12.20 uur met een playbackshow; het keizerschieten door oud-koningen en -koninginnen begint om 14.00 uur. Kinderen kunnen vanaf 15.30 uur allerlei spelletjes uit de oude doos spelen. Bennie ten Dolle presenteert vanaf 17.00 uur een karaokeshow.
De aansluitende feestavond eindigt om 1.00 uur en wordt opgeluisterd door een optreden van de band Social Heat. ?Vijftig jaar geleden was het niet veel anders. Toen maakte de jeugd het ook laat.” Het feest ter gelegenheid van het vijftigjarig bestaan in september 1948 duurde tot twee uur ’s nachts. De politie wilde alleen een vergunning geven als er geen polonaises werden gehouden.

Hieronder volgt een lijst van koningen van na de oorlog. 
Opvallend is de ” Schreurstrilogie“, vanaf 1996 en ook het jaar 1995 waarin de voorzitter koning werd en het jaar 1990 toen een schutter koning werd.

1945 – J. Schreurs
1946 – H. Höfkes
1947 – J. Gribbroek
1948 – G. Korten
1949 – H. Holstegge
1950 – J. Konings
1951 – A. Mensinck
1952 – W. Hesselink
1953 – J. Nijenhuis
1954 – W. Konings
1955 – A. Westerveld
1956 – W. Kruisselbrink
1957 – W. Hesselink
1958 – J. Oonk
1959 – Th. Hoitink
1960 – J Uwland
1961 – G. Nijweide
1962 – W. Wisselink
1963 – J. Meerdink
1964 – J. Roerdinkholder
1965 – Gerrit Boxem
1966 – Gerrit Bemers
1967 – Jan Westerveld
1968 – Willy de Roos
1969 – Wim Samberg
1970 – Henk Nijenhuis
1971 – H. Damkot
1972 – J. Beskers
1973 – Henk ten Hagen
1974 – Johan Damkot
1975 – Wim ten Pas
1976 – Gerrie Bemers-Neijsen
1977 – Herman Damkot
1978 – W. Vreman
1979 – Betsy ten Dolle-Roerdinkholder
1980 – B. Walvoort
1981 – Werner Sandmann
1982 – J. Hoitink
1983 – Henk Kruisselbrink
1984 – Theo Höfkes
1985 – H. Nijenhuis
1986 – G.H. Slotboom
1987 – R. Overkamp
1988 – Herman Averdonk
1989 – André Sendatzki
1990 – Henk Kruisselbrink
1991 – Karel Aarnink
1992 – W.Hoitink
1993 – Eric Wiggers
1994 – J. Rijkers
1995 – Willy Schreurs
1996 – Henk Schreurs
1997 – Alex Schreurs
1998 – W. Roerdinkholder
1999 – Joop ten Dolle
2000 – Bennie Freriks
2001 – Erik Harmelink
2002 – Wilma Severins
2003 – Erna Scholten
2004 – Bertie Rauwerdink
2005 – Henri van Koot
2006 – Hennie te Brummelstroete
2007 – Marc Onck
2008 – Henk Abbink
2009 – Gerrit Nijweide
2010 – Jan Aarnink
2011 – Henk te Selle
2012 – Sandra Luijmes
2013 – Esther Voskuil
2014 – Wilfred Meerdink
2015 – Gert-Jan Grievink
2016 – Erik Stortelers
2017 – Freek Stronks
2018 – Hans Huiskamp
2019 – Erwin Nijenhuis
2022 – Chiem Bras
Algemene informatie

Het doel van de schutters (ook wel flinten boys genoemd) is in de loop der tijd niet veranderd, namelijk het in goede banen leiden van het vogel- en koningsschieten.

Het damescomité (spöllekes deerns) heeft als doel om de spelen rondom het gebouw te organiseren, samen met de feestcommissie.
Ze schijnen dat ook een tijdlang alleen gedaan te hebben, alleen het is niet bekend wanneer de samenwerking is begonnen.

De schutters anno 2002 bestaan uit 6 jongens en 6 meiden. Vanaf de oprichting is dit niet altijd zo geweest. toen waren er maar 4 dames. Destijds is dit waarschijnlijk gewijzigd om meer spelen te kunnen organiseren. Het jaartal en de reden blijft gissen.

Op vrijdag wordt er vanaf ongeveer 14.30 uur gestart met het vogelschieten. Dat duurt de hele middag. Er zijn vijf houten vogels die naar beneden geschoten moeten worden

 

.
De oude vogelstang, onafgeschermd.–>

De volgende dag wordt het schuttersfeest gestart door het traditioneel saluutschoten te lossen na het spelen van het Wilhelmus.

 

Een traditie is de opvolging van een lid van de schutters of van het damescomité.
Een lid van de schutters wordt gekozen door de overgebleven schutters. Deze kiezen het lid bij voorkeur uit de hoek van het afgetreden lid (Planten-, Geelink-, Gronder- en Geessinkhoek). Een lid moet aftreden wanneer het trouwt, of vrijwillig naar eigen inzicht.
 

De opbouw van het feest is praktisch altijd hetzelfde geweest. 

Sinds lange tijd wordt op de donderdagavond het feest officieel geopend voor de 45+ ingezetenen van Kotten. Door de schutters wordt die avond gebruikt om de eventueel nieuwe leden te tonen. 

De volgende dag is dan de start van het volksfeest. Op zaterdag begint het schuttersfeest. 

Op de woensdagavond wordt door de jongens de vogelstang opgezet (voggelstange zetten). Die wordt dan meteen ook maar natgemaakt. daarnaast wordt er ouderwets Wenters Pandoeren gespeeld en karbonade gegeten. 

De volgende dag wordt rondom het gebouw de schietplaats rondom de stang geheel klaar gemaakt met de kar (de bude), de afscherming en het afdak. Wanneer dit gereed is wordt er groen gehaald voor de schutterswagen. Deze wagen wordt vrijdags gebruikt in de optocht, waarbij de schutters de toeschouwers van apfelkorn en jenever voorzien. (zie foto)

 

Jenever gieten langs de weg.

Hierna wordt de koning uitgehaald.Deze wordt na het uithalen op de schutterswagen meegenomen naar het gebouw, waarna deze samen met de partner het koningsschieten start. Daarna schieten de leden van de feestcommissie en de schutterscommissie en daarna komen de nieuwe kandidaten aan bod.

Alleen mensen die in Kotten wonen of een sociale binding hebben met Kotten kunnen meedoen.

Schutters op het dak


Rechts: Op de schutterswagen
Links: Uithalen van het koningspaar.

 

0014

0051

Spöllekes Deerns en Flinten boys op schutterswagen anno 2011                                                                            Flinten boys

Wanneer de vogel is afgeschoten, wordt dit gevierd met een serenade uitgebracht door de muziekvereniging. Er volgt een rondgang om de vogelstang en dan gaat het naar het gebouw.
’s avonds wordt het koningsbal gehouden, waarbij er diverse aanverwanten en vrienden van het koningspaar worden uitgenodigd.

Na de festiviteiten in september wordt het koningsjaar officieel afgesloten met het aanbieden van de vogel bij de koning thuis door de schutters.

Eerste pinksterdag wordt er traditioneel een uitstapje gemaakt. De oneven jaren georganiseerd door de heren en de even jaren door de dames. 

Bronnen: Willem Wilterdink, Willem Naaldenberg, Gerriet en Jo Roerdinkholder, Hanna Uwland, Jan Nijenhuis, boek De Wilhelmina-Tente 1898-1998 en De Gelderlander. 

Kijk ook op www.deschutters.com